Zbigniew Waldemar Okoń

Kultura i sztuka

Zbigniew Waldemar Okoń to postać wyjątkowa, która swoją obecnością wpisała się na karty polskiej kultury. Urodził się 21 lipca 1945 roku w Chełmie, co stanowi punkt wyjścia jego bogatej kariery artystycznej i edukacyjnej.

Jako poeta, twórca prozy, eseista oraz krytyk literacki, w istotny sposób przyczynił się do rozwoju literatury, angażując się w różnorodne formy twórczości. Nie można jednak zapominać o jego roli jako animatora i menedżera kultury, co pokazuje, jak istotną rolę odegrał w kształtowaniu lokalnych inicjatyw kulturalnych.

Jako nauczyciel oraz regionalista, Zbigniew Okoń starał się bezpośrednio łączyć swoje pasje z życiem społeczności, z którą był związany. Jego działalność artystyczna i pedagogiczna przemawia za tym, jak wielką wartość ma zaangażowanie w region, w którym żyje.

Życiorys

Urodziny Zbigniewa Waldemara Okonia miały miejsce w Chełmie. W okresie od 1948 do 1958 roku mieszkał ze swoją rodziną w Drawsku Pomorskim, gdzie również uczęszczał do szkoły podstawowej. Po tym czasie, w roku 1958, powrócił do Chełma, gdzie kontynuował swoje kształcenie. Uzyskał maturę w Liceum Ogólnokształcącym im. Stefana Czarnieckiego w Chełmie w 1963 roku.

Następnie udał się na studia, które zakończył na UMCS w Lublinie, uzyskując dyplom z filologii polskiej w 1968 roku. W 1971 roku ukończył również 3-letnie studia podyplomowe na Uniwersytecie Warszawskim.

Wczesna kariera zawodowa Okonia związana była z edukacją. Pełnił funkcję nauczyciela i dyrektora Zasadniczej Szkoły Zawodowej w Chełmie w latach 1969-1974. Później, w 1975 roku, zajął stanowisko wizytatora Kuratorium Oświaty i Wychowania. Jego kariera w instytucjach kultury rozpoczęła się w 1975 roku, kiedy to objął stanowisko dyrektora Wojewódzkiego Domu Kultury w Chełmie, pełniąc tę rolę do 1987 roku. Następnie pracował jako wicedyrektor ds. naukowych i konserwatorskich w Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie w latach 1987-1991.

Okoń był także nauczycielem-polonistą w różnych chełmskich szkołach, w tym w Liceum im. S. Czarnieckiego w latach 1982-1989 oraz 1995-2003, jak również w Szkole Podstawowej nr 3 im. Adama Mickiewicza w Chełmie w latach 1991-1995. Jego działalność edukacyjna szła w parze z aktywnością literacką, w której zyskał uznanie.

Zaczynał jako redaktor naczelny studenckiego ogólnopolskiego pisma „Językoznawca” w latach 1965-1968 i był współzałożycielem Studenckiej Grupy Literackiej „Kontrapunkty” w Lublinie. Współpracował z „Ziemią Chełmską” oraz brał udział w wydawaniu materiałów dotyczących chełmskiego szkolnictwa w latach 1968-2005. W latach 1983-1990 przewodniczył Grupie Literackiej „Pryzmaty” w Chełmie oraz był aktywnym członkiem Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Chełmskiej. Był także członkiem Chełmskiego Towarzystwa Naukowego oraz Lubelskiego Oddziału Związku Literatów Polskich, gdzie pełnił funkcję wiceprezesa Oddziału w latach 2006-2010.

Od 1985 roku brał czynny udział w organizacji Zjazdów Absolwentów Liceum Ogólnokształcącego im. S. Czarnieckiego w Chełmie. W 1999 roku współzałożył Chełmskie Towarzystwo Regionalne oraz Stowarzyszenie „Rocznik Chełmski”. Od 2003 roku przeszedł na emeryturę. Obecnie mieszka z żoną w Rejowcu Fabrycznym.

Twórczość

Zbigniew Waldemar Okoń to twórca znany z bogatego dorobku literackiego, który obejmuje osiem tomów poetyckich oraz powieść pod tytułem Kawaleria dziadka Tudreja. W jego bogatej bibliografii można znaleźć również dwanaście monografii oraz antologii poświęconych chełmskim twórcom oraz regionalistom. Okoń współredagował także tomy Encyklopedii Chełma, w tym „Ludzie” oraz „Miejsca”.

Debiut poety rozpoczął się w „Ziemi Chełmskiej” w 1962 roku, gdzie opublikował wiersz zatytułowany Wieczór. Jednak za jego prawdziwy debiut uważa się druk wierszy w „Kamenie” w roku 1965. Pierwszą spójną publikacją autora była książka Żołnierze kredowych wzgórz z 1971 roku, która przedstawia liryczne narracje na temat żołnierzy Chełmszczyzny, obecnych w lokalnych legendach.

Wczesne utopowe wiersze Zbigniewa Okonia nawiązują do realiów II wojny światowej. Z biegiem czasu pojawiają się w nich motywy dotyczące natury oraz regionu chełmskiego, a także odniesienia do aktualnej sytuacji społeczno-politycznej. Kompozycje liryczne często podejmują dialog z bliskimi, co wzbogaca ich wymiar emocjonalny.

W tomiku Przybliżanie ciemności z 1988 roku, w wierszu pod tytułem Ja, poeta refleksyjnie przedstawia siebie w słowach: „jestem Polakiem/takim jak Norwid/takim jak robotnik z cementowni/małym jak życie człowieka/i nieznanym jak historia mego narodu”. Do innych zbiorów wierszy Okonia należą m.in. Niecierpliwość drzewa (1979), Wszystko za blisko, wszystko za daleko (2000) oraz Dom nasz będzie ogromny (2012).

Twórczość Zbigniewa Waldemara Okonia była i jest publikowana w licznych pismach, takich jak „Życie Literackie” oraz „Rocznik Chełmski”. W 1998 roku Henryk Makarski podkreślał, iż Okoń wyróżnia się spośród licznych poetów swoją skromnością oraz brakiem prób manipulacji czytelnikiem. Mówi on istotne pytania, podczas gdy jego wiersze opisują rzeczywistość pełną emocji i refleksji nad kondycją społeczną, np.: „powiedzcie, kto jest wrogiem, kto przyjacielem” (z wiersza Pytanie, 1980).

Okoń zdaje sobie sprawę z ciężaru odpowiedzialności za słowo, twierdząc, że: „poezja jest pamięcią czasu/ dlatego poeta/nie może kłamać”. Autor wraca w swoich utworach do chełmskich kredowych wzgórz, a jego wiersze przesycone są nastrojem, który przypomina o Czechowiczowskim śnie – pełnym nadziei, że zostanie on przekazany kolejnym pokoleniom.

Zbigniew Waldemar Okoń to także autor hymnów dla różnych instytucji, takich jak Zasadnicza Szkoła Zawodowa ZDZ w Chełmie oraz wiele innych szkół. Jest również odpowiedzialny za antologię literatury ludowej regionu chełmskiego, zawierającą tytuły takie jak Zostaje ślad i Z natchnienia prostego. W 2022 roku opublikował tom wierszy poetki ludowej Pauliny Hołysz w przygotowaniu wspólnie z Zbigniewem Lubaszewskim. Jego antologia poezji chełmskiej, Strofy sercem pisane, wydana w Chełmie w 2000 roku, również cieszy się dużym uznaniem. Wraz ze stryjem Longinem Janem Okoniem napisał obszerną monografię Chełm literacki XX i XXI wieku, w której prezentuje sylwetki wielu pisarzy i poetów z regionu.

Dzięki swojej działalności, Zbigniew Waldemar Okoń promuje kulturę i literaturę Chełmszczyzny również na łamach internetowego „Przeglądu Dziennikarskiego”.

Nagrody i odznaczenia

Zbigniew Waldemar Okoń, postać wyjątkowa w polskiej literaturze, otrzymał wiele prestiżowych nagród i odznaczeń w uznaniu za swoje osiągnięcia artystyczne oraz wkład w rozwój kultury. Wśród znaczących wyróżnień, które przyznano mu, znajdują się:

  • nagroda literacka im. Józefa Czechowicza w roku 1985,
  • nagroda artystyczna im. Kazimierza Andrzeja Jaworskiego w roku 2001,
  • nagrody Wojewody Chełmskiego i Lubelskiego, które otrzymał kilkukrotnie,
  • nagroda Marszałka Województwa Lubelskiego za szczególne zasługi dla rozwoju regionu w latach 2007, 2010 oraz 2017,
  • srebrny Krzyż Zasługi w roku 1977,
  • złoty Krzyż Zasługi w roku 1985,
  • tytuł Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej od 1979 roku,
  • miano Zasłużonego dla Miasta Chełma w roku 1987,
  • srebrny Wawrzyn Literatury w roku 2008,
  • złoty Wawrzyn Literatury w roku 2012,
  • odznaczenie Zasłużony dla Kultury Polskiej w roku 2018,
  • odznaka honorowa Związku Literatów Polskich w roku 2021,
  • oraz wiele innych nagród.

Przypisy

  1. Paulina Hołysz (2022): Wiersze jak moja dola. Dzieła wszystkie, tom I.
  2. Za: Zbigniew Waldemar Okoń (2022): Poezja jest pamięcią czasu, s. 267 nn.
  3. Zbigniew Waldemar Okoń (2022): Poezja jest pamięcią czasu, s. 128.
  4. H. Makarski: Dorobek poetów z kręgu lubelskiego oddziału ZLP (1983–1980) (fragment), w: Z.W. Okoń (2022): Poezja jest pamięcią czasu, s. 191.
  5. Longin Jan Okoń, Zbigniew Waldemar Okoń: Chełm literacki XX i XXI wieku, t. II. Chełm.
  6. Strofy sercem pisane. Antologia poezji chełmskiej. Wybór, wstęp, opracowanie Zbigniew Waldemar Okoń (2000).
  7. Np.: Stanisława Brzozowskiego, syna ziemi chełmskiej, „śmiertelna miłość do literatury polskiej”, 29.10.2021 r.

Oceń: Zbigniew Waldemar Okoń

★★★★★
Średnia ocena:4.61 Liczba ocen:13