Jan Stangryciuk-Black

---

Życiorys

Jan Stangryciuk-Black był synem Konstantego. W 1934 roku jego rodzina podjęła decyzję o emigracji do Argentyny, szukając lepszych warunków życia. W 1942 roku, na skutek trwającej II wojny światowej, zgłosił się jako ochotnik do Polskich Sił Zbrojnych, a jego droga zaprowadziła go do Wielkiej Brytanii, gdzie rozpoczął szkolenie w charakterze strzelca pokładowego w bombowcach. Uczył się w 18 Operational Training Unit.

2 października 1942 roku podczas lotu szkoleniowego samolotu Wellington IC, na pokładzie którego znajdowało się czterech członków załogi, wydarzył się tragiczny wypadek. Samolot, pilotowany przez kpr. Mariana Hesse, rozbił się niedaleko Bramcote, po zaledwie kilku minutach od startu, wskutek awarii silnika. Maszyna rozpadła się na dwie części, zaczynając się palić. Jan, który stracił przytomność, obudził się i zdołał opuścić samolot. Mimo to, jego odwaga kazała mu wrócić z zamiarem ratowania pozostałych lotników, co jednak zakończyło się niestety niepowodzeniem. Jako jedyny z załogi przeżył, niestety odnosząc ciężkie poparzenia.

Stangryciuk trafił do szpitala RAF, w którym zajął się nim doktor Archibald McIndoe, ekspert w dziedzinie leczenia oparzeń. Jan stał się członkiem Guinea Pig Club, unikalnej grupy lotników, którzy byli leczeni innowacyjnymi i eksperymentalnymi metodami. Uważa się, że według relacji dziennika The Times, był ostatnim żyjącym członkiem klubu. Przeszedł przez szereg operacji, w tym przeszczepy rąk oraz rekonstrukcję twarzy, co umożliwiło mu kontynuowanie służby wojskowej. Po kilku miesiącach w szpitalu, powrócił do aktywnej służby i przez pewien czas pełnił rolę instruktora w Air Gunnery School w Szkocji.

Od listopada 1944 roku, w stopniu plutonowego PSP, Stangryciuk latał jako tylny strzelec w bombowcach Lancaster w 300 Dywizjonie Bombowym „Ziemi Mazowieckiej”, w składzie załogi por. pilota Jana Konarzewskiego. W latach 1944–1945 uczestniczył w osiemnastu misjach nad Niemcami. Po pewnym czasie został wezwany do szpitala w celu dokończenia leczenia.

W nocy z 20 na 21 lutego 1945 roku, kolejne nieszczęście dotknęło załogę bomby, gdy ich samolot prowadzony przez por. Konarzewskiego został zestrzelony przez niemiecką artylerię przeciwlotniczą nad Leverkusen. Po wojnie, jako jeden z członków Guinea Pig Club, wziął udział w Londyńskiej Paradzie Zwycięstwa w 1946 roku.

Po rozwiązaniu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, Jan wstąpił do RAF, gdzie pełnił rolę kontrolera ruchu lotniczego w stopniu chorążego (ang. warrant officer). Odszedł ze służby w 1948 roku. Po tym czasie przyjął nazwisko swojej pierwszej żony, Evelyn Black, i osiedlił się w Londynie, gdzie przez dwanaście lat pracował jako handlowiec w fabryce wyrobów gumowych.

W późniejszych latach Stangryciuk ożenił się po raz drugi z Jadwigą i aktywnie uczestniczył w działaniach na rzecz kombatantów oraz społeczności polonijnej w Wielkiej Brytanii. 26 sierpnia 2020 roku został mianowany przez prezydenta RP Andrzeja Dudę na pierwszy stopień oficerski podporucznika Wojska Polskiego. Z kolei 2 września 2023 roku został awansowany na porucznika w stanie spoczynku.

Zmarł 22 października 2023 roku w Londynie, mając 101 lat. 10 listopada 2023 roku, podczas nabożeństwa w kościele św. Andrzeja Boboli, jego ciało zostało pochowane na cmentarzu Gunnersbury. Uroczystości pogrzebowe miały charakter państwowy i odbyły się z asystą kompanii reprezentacyjnej Sił Powietrznych RP.

Awanse

W 2020 roku Jan Stangryciuk-Black uzyskał stopień podporucznika w stanie spoczynku.

Dwa lata później, w 2023 roku, został awansowany na porucznika w stanie spoczynku.

Odznaczenia

Jan Stangryciuk-Black zdobył szereg odznaczeń, które podkreślają jego dokonania oraz zasługi w służbie wojskowej. Wśród nich można wyróżnić:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Walecznych,
• Medal Lotniczy,
• Odznaka Pilota,
• Odznaka Dywizjonu 300,
• Air Crew Europe Star – Wielka Brytania,
• Defence Medal – Wielka Brytania,
• Bomber Command Medal – Wielka Brytania.

---

Oceń: Jan Stangryciuk-Black

---